Wie nog nooit in Denemarken is geweest rond de kerst zal in de kerstvakantie zijn ogen uitkijken. Denen vieren kerst met verve, de periode vanaf 1 december (en vaak al daarvoor) tot de kerst staat bol van de kersttradities. In dit blog lees je enkele van de Deense tradities en – wie weet – kan je er een paar overnemen voor een beetje extra hygge tijdens de kerst in Nederland. Of je bent optimaal voorbereid voor je kerstvakantie in Denemarken!
Kerst in Denemarken
De Deense kersttraditie is elk jaar hetzelfde, net als bij ons zou je zeggen, toch is het in Denemarken wel degelijk anders. En soms lijkt het alsof vanaf begin december echt alles in het teken van de kerst staat.
Zelf de Deense kerst in huis halen
Voor sommige dingen moet je echt naar Denemarken, maar wat kan je doen om zelf de Deense kerstsfeer in huis te halen?
Adventskaarsen
Met het ontsteken van de eerste kaars in de adventskrans luiden de Denen de kerstmaand in. De eerste kaars wordt aangestoken op de eerste adventszondag, de zondag daarop de 2e enzovoort. Er zijn ook kaarsen met 24 cijfers te koop, die kan je elke dag even aansteken, zodat je niet iedere keer een week hoeft te wachten! Bij Bol.com vind je verschillende mooie adventskaarsen, om thuis vanaf begin december al een beetje in kerstsfeer te komen.
Nisser
Helemaal kerstig wordt het als begin December de nisser komen logeren. Nisser zijn de ondeugende hulpjes van de kerstman. Het zijn een soort kabouters en ze zijn mijn favoriete kersttraditie. De echte nisser zie je nooit, die verstoppen zich vanaf 1 december op zolder. Ze halen ‘s nachts allerlei streken uit. Je moet eten voor ze klaarzetten en soms laten ze ook kadootjes achter. De Denen hebben ook nisser-poppen in huis, ter decoratie, want de echte nisser wonen immers op zolder… De nisser heb je in allerlei soorten en maten, sommige zijn een beetje chagrijnig, anderen vrolijk of slaperig. En door al deze nisser ziet de huiskamer er heel gezellig en kerstig uit. Bij På Dansk vind je heel veel leuke nisser en andere Deense (kerst)versiering.
Adventskalenders
De julekalender (de adventskalender) zie je in Nederland ook steeds vaker, maar in Denemarken heeft vrijwel iedereen wel een julekalender. Daarmee tel van vanaf 1 december af naar kerstavond op 24 december. In elk vakje vind je een kadootje: snoep, chocolade, make-up, LEGO of andere kadootjes. Naast de adventskalenders in huis, vind je in Denemarken de aftelkalenders ook in de nieuwsbrieven van bedrijven en is er elke avond een julekalender-programma op TV. Lijkt het je leuk zo’n adventskalender? Je kunt ze ook zelf maken. Lady Lemonade heeft maar liefst 16 leuke zelfmaak ideeën voor je. Extra voordeel: samen knutselen is heel hygge!
Julefrokost
In de weken voorafgaand aan kerst schuif je als Deen aan bij verschillende kerstlunches, julefrokost. Zo is er (normaal gesproken) een julefrokost van het werk, maar bijvoorbeeld ook van een vereniging of van de buurt. Zo’n kerstlunch start om 12 uur en kan een paar uur duren. Er worden traditionele kerstgerechten zoals eend, zure haring en risalamande geserveerd. Verder wordt er gløgg, kerstbier en sterke drank (bijvoorbeeld Akvavit) gedronken. Ook æbleskiver ontbreken niet. Het is een echt feestmaal dat niet onder doet voor een gemiddeld kerstdiner. Mocht je ook eend willen maken voor kerst of voor een julefrokost, dit is een lekker recept.
Kerstgezelligheid
Ook wel julehygge… Het is eigenlijk gewoon een kerstborrel, maar dan zo eenvoudig mogelijk en vaak buiten. Dan dansen Denen graag samen een rondje om de kerstboom (echt waar!) en ze drinken dan een beker gløgg bij een vuurtje. En hapjes? Die zijn er niet, bij de gløgg eet je pepernoten of een mandarijn. Hoewel we nu niet met zoveel mensen bij elkaar mogen komen, is het misschien best leuk om de buren uit te nodigen voor een beker gløgg bij de vuurkorf in de tuin.
Gløgg
Gløgg (een soort glühwein) is niet persé Deens, je koopt het ook als Zweedse gløgg bij de IKEA bijvoorbeeld. Denen voegen er vaak amandelschaafsel en rozijnen aan toe, iets waar je bij een Duitser bijvoorbeeld niet mee aan moet komen. Maar dat maakt de Denen niet uit. Ze drinken de gløgg op de kerstmarkten, bij de kerstborrels en na een winterwandeling met vrienden. Thuis gløgg maken om helemaal in de kerstsfeer te komen? In Allerhande van AH vond ik een lekker recept.
Æblesiver
Ze zijn kleiner dan oliebollen en groter (en vooral ronder) dan poffertjes: æbleskiver. En hoewel de naam doet vermoeden (æble is appel) dat er appel in zit, is dat niet zo. Ze smaken ook een beetje als poffertjes en je eet ze met poedersuiker en jam. In december worden ze in Denemarken veelvuldig gegeten, maar eigenlijk altijd per 3 stuks. Waarom? Dat kon tot op heden niemand mij vertellen, maar dat æbleskiver bij kerst horen, dat is duidelijk. Zelf maken: hier en hier vind je een recept. O, en volgens mij kunnen ze ook prima bij die kerstborrel, al wijk je dan wel een beetje van de echte traditie af…
Kerstversiering knutselen
Nog een kersttraditie die je gemakkelijk over kunt nemen: kerstversiering knutselen. Denen (ook volwassenen) knutselen vooral op de adventszondagen. Vooral sterren en (rood-witte) hartjes (julehjerter) zijn favoriet. De Deense zussen Anna & Clara Grene van de inmiddels ook in Nederland bekende winkel Søsterne Grene bieden je op deze pagina heel veel inspiratie én doe-het-zelf video’s. En op deze pagina vind je een tutorial voor de kerstharten.
Typisch Deens: de kerstboom wordt al eerder in huis gehaald en versierd, maar de lampjes (of kaarsen) mogen pas op kerstavond branden.
Kerstkoekjes bakken
En wat doe je nog meer op adventzondagen? Kerstkoekjes bakken en lekkernijen met marsepein maken! Althans de Denen en misschien jij ook wel. Ze noemen het julekonfekt en ze zijn er goed in, de Denen. Bijkomend voordeel, samen bakken en versieren is heel erg hygge! Zelf aan de slag met julekonfekt? In deze YouTube video zie je hoe je marsepein konfekt maakt.
Kerstliedjes zingen
Wil je helemaal in kerstsfeer komen, zing dan eens een liedje! Denen zingen graag vrolijke kerstliedjes, ook volwassenen. En dan moet je niet denken aan Mariah Carey, maar vaak aan gezellige kinderliedjes. Die worden dan bij voorkeur op kerstavond gezongen als de Denen dansen rond de kerstboom. Thuis ook zingen? Op Spotify vind je onder ‘julesange’ allerlei Deense kerstliedjes.
Risalamande
En dan, letterlijk als toetje van de kerst…: risalamande. Het is rijstepap met amandelen, room en warme kersensaus. Elke familie heeft zijn eigen recept. Maar over het algemeen is het een lekker, calorierijk toetje. En het hoort bij de kersttraditie, want (bijna) alle Denen eten risalamande met kerst. En in de risalamande is één hele amandel verstopt. Degene die de amandel in zijn of haar toetje vindt krijgt een extra kerstkado, de mandelgave. Zelf risalamande maken? Bij Gezinoverdekook.nl vond ik het recept voor je.
Lille Juleaften
Op 23 december is het in Denemarken Lille Juleaften, dat betekent kleine kerstavond. Op deze avond komt het gezin bij elkaar en wordt de laatste hand gelegd aan de kerstboom. Dit is echt een avond voor hygge met het gezin. Iedereen laat de stress van de kerstinkopen achter zich en verheugt zich samen op wat komen gaat. Leuk om eens samen te doen, zet een kerstfilm op of kijk een van deze populaire Deense series en start op 23 december al met vieren!
Kerstavond
En dan is het kerstavond, 24 december, de avond waar het in Denemarken eigenlijk allemaal om draait. In Nederland vieren we kerst vooral op eerste en tweede kerstdag, maar voor Denen is de avond van 24 december het moment waar het allemaal om draait. Denen beginnen met een groot kerstdiner en traditioneel gezien staat er flæskesteg op tafel. Dat is geroosterd buikspek met jus, aardappelen en rode kool en de recepten vind je bijvoorbeeld hier en hier. En als toetje serveren de Denen… Risalamande. En de gelukkige die de hele amandel vindt, die krijgt dus de mandelgave. Na het diner danst iedereen om de kerstboom en worden kerstliedjes gezongen en pas daarna worden de kadootjes open gemaakt.
Maar waarvoor moet je nu echt naar Denemarken?
Natuurlijk kan je best veel doen om het Deense kerstgevoel in huis te halen, maar voor sommige dingen moet je toch echt naar Denemarken. Hieronder nog een aantal Deense kersttradities die eigenlijk alleen in Denemarken kunt beleven. En ga je in de kerstvakantie naar Denemarken houdt er dan rekening mee dat de restaurants vaak op 23 december, kerstavond en tijdens de kerstdagen gesloten zijn. De Denen vieren kerst namelijk vooral thuis.
Kerstboom aansteken
Deense kerst draait, zoals bij ons ook om lichtjes, de kerstboom en gezelligheid. En in Denemarken begint de kerst zo’n beetje met het aansteken van de kerstboom. Iedere Deense gemeente heeft een grote boom, op een marktplein of andere centrale plek in het dorp of in de stad, vaak bij het gemeentehuis. Deze boom wordt in december traditioneel ‘aangestoken’ door de burgemeester.
Santa Lucia
Vanaf een jaar of 5 mogen kinderen vaak meedoen aan de Santa Lucia optocht. Die is elk jaar op 13 december als het net een beetje donker wordt. De kinderen dragen witte jurkjes en lopen met een kaarsje al zingend rond langs het publiek, meestal ouders en grootouders.
Kerstmarkten
Niet uniek voor Denemarken en waarschijnlijk (goed) afgekeken van de Duitse buren, maar de kerstmarkten vind je overal door heel Denemarken. De kraampjes op de kerstmarkten zijn vaak divers, van lokaal geproduceerde kaarsen en etenswaren tot design voor in de kerstboom. En natuurlijk eet je er (echt hygge) æbleskiver en drink je gløgg. Kerstmarkten in Nederland net zo leuk? Ik weet het niet, met de Deense producten en vaak mooie setting in de oude stadjes vind ik de Deense kerstmarkt toch nét iets leuker. Niet voor niets ben ik dol op Denemarken 😉
Kerstbier
En dan de jongste traditie… Kerstbier, in Denemarken julebyg. Ergens in de jaren 70 startte Tuborg met een speciaal ‘kerstbier’ om zo iedereen vanaf 1 november een extra reden te geven om bier te dringen. Nu wordt elk jaar op de eerste vrijdagavond van november door Tuborg het kerstbier gelanceerd. De dag is omgedoopt tot J-dag… En inmiddels brengen vrijwel alle bierbrouwers van Denemarken (en dat zijn er nogal wat, want Denemarken kent heel veel microbrouwerijen) een kerstbiertje uit. Hoe het smaakt? Ik ben niet zo’n bierdrinker, maar ik heb me laten vertellen dat het vaak om een wat zwaarder biertje gaat. Ik zou zeggen: skål!
